do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

Akt wydany 7 maja 1794 roku w okresie powstania przeciwko Rosji w okolicach miasta Połaniec w imieniu rządu krajowego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podpisany przez Tadeusza Kościuszkę po zwycięstwie 4 kwietnia 1794 roku nad wojskami rosyjskimi w bitwie pod Racławicami, w której znaczącą rolę odegrały składające się z chłopów oddziały kosynierów. Uniwersał nadawał chłopom wolność osobistą, zmniejszał wymiar pańszczyzny i zawieszał jej wykonanie powołanym do wojska, jak również przyznawał prawo do opuszczania wsi po uregulowaniu należnych powinności oraz zapewniał nieusuwalność chłopów z ziemi i pozwolenie na samodzielne uczestniczenie w określonych przypadkach w sądach. Oprócz tego ustanawiał urząd dozorcy, który miał dbać o przestrzeganie praw chłopów w myśl przyjętych przepisów.

Uniwersał miał niewielki wpływ na sytuację chłopów ze względu na szybki upadek insurekcji. Stał się jednak legendą, do której odwoływały się późniejsze ruchy insurekcyjne i demokratyczne, dążące do poprawy bytu chłopów, nadania im wolności, własności i praw obywatelskich oraz wciągnięcia ich do walki i pracy na rzecz niepodległości Polski.

Dokument w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo