do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

1773

Uniwersał Komisji Edukacji Narodowej z 24 października 1773 roku

Kontekst historyczny

W roku 1773 zakon jezuitów został rozwiązany przez papieża Klemensa XIV. Wymusiło to zasadnicze zmiany w organizacji edukacji w Rzeczypospolitej, gdyż to właśnie ten zakon w ogromnym stopniu odpowiadał za organizację edukacji na poziomie podstawowym i średnim na jej terenie.

W celu zaradzenia kryzysowi utworzono Komisję Edukacji Narodowej (KEN). Powstała ona formalnie na mocy uchwały Sejmu z 14 października 1773 i przejęła majątek skasowanego zakonu jezuitów. Inicjatorem jej powstania był ksiądz Hugo Kołłątaj (1750-1812), który jednak nie wszedł ani w jej skład, ani w skład Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. To drugie, utworzone 10 lutego 1775 roku w Warszawie, zajmowało się opracowaniem i wydawaniem podręczników oraz programów szkolnych. Jego inicjatorem i sekretarzem był ksiądz Grzegorz Piramowicz (1735-1801).

Grunt dla działalności KEN stworzyły idee oświeceniowe. Zadaniem Komisji stało się opracowanie nowego programu nauczania, reorganizacja oraz stworzenie od podstaw systemu szkół średnich czy utworzenie seminariów nauczycielskich przy uniwersytetach (również reformowanych). Ograniczono naukę języka łacińskiego, rozszerzając nauczanie w języku polskim, a także wprowadzono regularną naukę przedmiotów ścisłych – historii naturalnej, fizyki, geometrii. Niektóre z podręczników opracowanych w tym czasie pozostawały w użyciu przez cały wiek XIX. Poprzez swoje działania KEN przyczyniała się do laicyzacji i upaństwowienia szkolnictwa w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a także do kreowania nowego wzorca osobowego obywatela-ziemianina i rozpowszechnienia ważnej doktryny społeczno-ekonomicznej oświecenia: fizjokratyzmu.

W Uniwersale z dnia 24 października 1773 r. Komisja zapowiada reformę polskiej edukacji i zainicjowanie działalności od określenia swych celów. Składały się na nie m.in. nadanie kształceniu i wychowaniu polskiej młodzieży charakteru narodowego i obywatelskiego.

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo