Obrady Okrągłego Stołu są jednym z ważniejszych wydarzeń w najnowszych dziejach Polski. Nie tylko zakończyły trwający od II wojny światowej okres komunizmu, tworząc ramy transformacji ustrojowej, lecz również położyły podwaliny pod współczesną polską scenę polityczną oraz podziały społeczne. Pozostają one też jednym z najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń. Z jednej strony bowiem uruchomiły dynamikę polityczną, czyniąc w 1989 z Polski lidera przemian w Europie, z drugiej zaś utrwaliły instytucje, które stały się przyczyną przyhamowania reform.
Wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku i tym przetrącenie samym kręgosłupa „Solidarności” zapoczątkowało dekadę marazmu. Opozycja została zdelegalizowana i zdziesiątkowana aresztowaniami, jednocześnie jednak władze nie miały pomysłu na skuteczne reformy gospodarcze i społeczne. Pod koniec dekady było już jasne, że wydobycie kraju z zapaści gospodarczej będzie możliwe jedynie na skutek szeroko zakrojonych reform, których koszty społeczne będą bardzo wysokie. W połączeniu ze zmianą polityki Kremla, którą wprowadziła ekipa Gorbaczowa, dało to podstawy do bezprecedensowej zmiany polityki. Okrągły Stół stanowił próbę wprowadzenia przedstawicieli opozycji do systemu władzy.
Strona rządowa pod wpływem fali strajków z wiosny i lata 1988 r., rozpoczęła rozmowy z częścią opozycji. Ich pierwszy etap, trwający od sierpnia 1988 do końca stycznia 1989, było ustalenie kwestii organizacyjnych: ram czasowych, sposobu wyboru delegatów, poruszanych tematów oraz warunków wstępnych. Władze chciały przede wszystkim podzielić się z opozycją odpowiedzialnością za kryzys, gwarantując sobie pozostanie przy władzy. Natomiast opozycja uważała, że udział w negocjacjach, a potem w niedemokratycznych wyborach, będzie ceną za zgodę na legalną działalność NSZZ Solidarność.
Właściwe obrady Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. Po przeciwległych stronach stoły usiedli przedstawiciele strony opozycyjno-solidarnościowej z Lechem Wałęsą na czele, a po drugiej strony koalicyjno-rządowej z gen. Czesławem Kiszczakiem, Ministrem Spraw Wewnętrznych; ponadto w obradach uczestniczyli obserwatorzy kościelni. Dyskutowano w ramach trzech zespołów: reform politycznych, gospodarki i polityki społecznej oraz w zespole do spraw pluralizmu związkowego. W rezultacie obrad na niemal 200 stronach spisano postulowane ramy transformacji, zakres reform gospodarczych i dziesiątki zagadnień szczegółowych.
Najważniejsze były jednak ustalenia polityczne, m.in. uzgodniono że „Solidarność” zostanie zalegalizowana oraz zostaną rozpisane nowe wybory parlamentarne. W wolnych wyborach miało zostać obsadzone 35 procent miejsc w Sejmie, podczas gdy pozostałe miały przypaść PZPR i jej sojusznikom oraz, że powstanie druga izba parlamentu, wybrany w wolnych wyborach Senat. Tak zbudowany parlament miał zapewnić utrzymanie władzy przez komunistów, a ponadto miał zostać utworzony urząd Prezydenta RP, którym – jak można było wnioskować – zostanie gen. Wojciech Jaruzelski.
Miażdżące zwycięstwo opozycji w wyborach z 4 czerwca 1989 unieważniło większość politycznej części ustaleń Okrągłego Stołu, prowadząc do przejęcia władzy przez Solidarność już we wrześniu 1989 roku. Jednak niektóre z nich, takie jak objęcie urzędu Prezydenta przez Wojciecha Jaruzelskiego, spowodowało spowolnienie procesu reform i rozliczeń z komunizmem, w tym opóźnienie w pełni demokratycznego wyboru Prezydenta i Sejmu, do czego doszło odpowiednio w grudniu 1990 r. i w październiku 1991 r.
