Pierwsze lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, wybranego na króla we wrześniu 1764 roku, obfitowały w wydarzenia polaryzujące życie polityczne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Bliskie królowi stronnictwo reformatorskie (tzw. Familia) zgrupowane było wokół przedstawicieli magnackich rodów Czartoryskich i Poniatowskich.
Kierunek proponowanych reform społeczno-ustrojowych, a przede wszystkim działania ambasadora rosyjskiego Nikołaja Repnina (m.in. forsowanie projektu przyznania praw politycznych innowiercom, które ostatecznie weszło w skład tzw. praw kardynalnych, czyli zasad ustroju Rzeczypospolitej, gwarantowanych przez Rosję) oburzały szerokie rzesze szlachty uczestniczącej w życiu publicznym. Przywódcy opozycji (m.in. biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński) występującej przeciwko postawie króla i bliskiego mu stronnictwa, opracowali plan zawiązania konfederacji. Jej celem miała być detronizacja Poniatowskiego, wojna z Rosją i reforma państwa.
Z końcem lutego 1768 roku w Barze, mieście w Podolu na dzisiejszej Ukrainie, zgromadziło się liczne ochotnicze wojsko, częściowo złożone ze zbuntowanych oddziałów armii koronnej. Obecni byli m.in. Pułascy: Józef, ogłoszony marszałkiem związku wojskowego i jego syn Kazimierz, późniejszy bohater wojny o niepodległość Ameryki, jeden z najważniejszych dowódców konfederacji. Akt założenia konfederacji, ogłoszony przy tej okazji, uznawał za nieobowiązujące wszystkie uchwały sejmowe powzięte pod przemocą. Naczelne hasło konfederatów brzmiało: „wiara i wolność”. Konfederacja została ostatecznie stłumiona w 1772 r. i stała się pretekstem do pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej.
Wokół konfederacji narosła czarna i biała legenda. Za pierwszą odpowiada ton oświeceniowej publicystyki, piętnującej rzekome sarmackie wstecznictwo, z którym utożsamiano uczestników konfederacji. Zgoła inne było romantyczne odczytanie dziejowej roli wydarzeń lat 1768-1772: utwory takie jak Pamiątki Soplicy Henryka Rzewuskiego, Pieśni Janusza Wincentego Pola czy Ksiądz Marek Juliusza Słowackiego przyczyniły się do uwznioślenia konfederacji barskiej. poprzez włączenie jej w ciąg tradycji niepodległościowej, wraz z powstaniem kościuszkowskim, czynem legionowym i powstaniem listopadowym.
