do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

W okupowanej przez Niemcy Polsce już jesienią 1939 roku zaczęły powstawać pierwsze grupy konspiracyjne. W lutym 1942 roku ostatecznie ukształtowała się Armia Krajowa (AK), konspiracyjna armia podporządkowana rządowi na uchodźstwie i Naczelnemu Wodzowi. Dowodzili nią kolejno Stefan Rowecki „Grot” (aresztowany w czerwcu 1943 roku), Tadeusz Komorowski „Bór” (w niewoli od października 1944) i Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (do stycznia 1945 roku) Armia Krajowa zajmowała się m.in. szkoleniem wojskowym, zdobywaniem broni, organizacją łączności, informacją i propagandą. Jednostką AK przeznaczoną do realizowania akcji dywersyjnych i specjalnych oraz wykonywania egzekucji na przedstawicielach niemieckiego aparatu represji było Kierownictwo Dywersji (Kedyw) powołane w styczniu 1943. Armia Krajowa była jedną z najliczniejszych organizacji zbrojnych okupowanej Europy, osiągając wiosną 1944 stan około 390 tys. ludzi.

Sytuacja polityczna AK stała się skomplikowana, kiedy Armia Czerwona w pogoni za Niemcami przekroczyła granice II RP w styczniu 1944 roku. Rząd polski na uchodźstwie, od ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej wiosną 1943 nie utrzymywał oficjalnych relacji dyplomatycznych z ZSRS. W tej sytuacji AK podejmowała działania przeciwko Niemcom bez koordynacji z Armią Czerwoną. W ramach realizowania akcji „Burza” od styczniu 1944 roku. organizowała lokalne powstania na tyłach Niemców, chcąc występować na wyzwolonych terenach wobec Armii Czerwonej jako gospodarze. Sowieci korzystali ze wsparcia AK, jednak po skończonych walkach rozbrajali polskie oddziały, aresztowali ich dowódców, a żołnierzy albo wcielali do utworzonych przez Stalina jednostek Ludowego Wojska Polskiego, albo wywozili do obozów na tereny ZSRS.

Stolica Polski nie była objęta planem „Burza”. Kiedy jednak Armia Czerwona zbliżała się do Warszawy dowództwo Armii Krajowej podjęło decyzję o wywołaniu powstania. Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku, i skończyło się po 63 dniach porażką.

Do grudnia 1944 ziemie polskie na wschód od Wisły były zajęte przez Armię Czerwoną. Stalin 31 grudnia powołał marionetkowy Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej. W obliczu nowej, sowieckiej okupacji władze polskie w Londynie uznały konieczność reorganizacji struktur konspiracyjnych. Działania wobec sowieckiego okupanta i stworzonych przez niego władz komunistycznych wymagały innej strategii i metody działania. 19 stycznia 1945 roku formalnie rozwiązano Armię Krajową. Decyzja ta miała m.in. uniemożliwić Sowietom oskarżanie AK o wrogie działania i ściganie za przynależność do organizacji zbrojnej uznawanej prze Sowietów i podporządkowane im władze komunistyczne za nielegalną. Większość żołnierzy AK była stopniowo demobilizowna. Jednocześnie w konspiracji zaczęto tworzyć kadrowe struktury konspiracyjne przekształcone później w organizację Wolność i Niezawisłość.

Dokument w zbiorach Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej w Stalowej Woli – Rozwadowie

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo