do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

Kazimierz Wielki, ostatni polski władca z dynastii Piastów, zmarł 5 listopada 1370 roku. Jego śmierć oraz wygaśnięcie dynastii, otwarło drogę do rozpoczęcia dynamicznego procesu, który po 16 latach doprowadził ostatecznie do obsadzenia na tronie polskim Władysława Jagiełły. Nim jednak do tego doszło, władzę w Polsce – na mocy wcześniejszych układów – objął Ludwik Andegaweński, król Węgier. Nie miał on jednak męskiego potomka, lecz dwie córki, Marię i Jadwigę. Osadzenie na tronie polskim kobiety byłoby precedensem, którego urzeczywistnienie musiało mieć swoją cenę. Był nią właśnie przywilej koszycki.

Dokumentem z 17 września 1374 roku, król Ludwik nadał szlachcie na terenie całego królestwa przywilej, na mocy którego rycerstwo zostało zwolnione z danin z wyjątkiem dorocznej opłaty w wysokości dwóch groszy (ok. 10% dochodów ówczesnego średniego majątku szlacheckiego) z łana (ok. 25 ha). Ponadto nowe prawo gwarantowało szlachcicowi pełną rekompensatę za udział i straty poniesione w wyprawie zagranicznej, budowę nowych zamków albo na koszt władcy, albo przy współfinansowaniu przez miejscowe rycerstwo, jeśli na podatek się zgodzi, pokrywanie kosztów pobytu monarchy w majątku przez niego samego oraz zobowiązanie, że nowi urzędnicy będą rekrutowani spośród mieszkańców Królestwa.

Podobne przywileje nie były niczym szczególnym w ówczesnej Europie. Stany oraz parlamenty stanowe pilnie strzegły, by panujący realizując swoją politykę nie wydrenowali swoich poddanych z ostatniej monety. W Królestwie Polskim prawo króla Ludwika stało się jednym z fundamentów dla rozwoju parlamentaryzmu. Jeszcze przed czasami przywileju rycerz cieszył się dużą swobodą, gdyż był zobowiązany nie stosunkiem lennym, a prawem rycerskim. Własność szlachecka była pełną własnością, nie opierała się na mechanizmie kontraktu feudalnego według wzorca zachodnioeuropejskiego. Jednak począwszy od roku 1374 pozycja rycerza względem monarchy wzrosła jeszcze bardziej. Za każdym razem, gdy król potrzebował dodatkowego finansowania, musiał się zwrócić z prośbą do szlachty o uchwalenie nowych podatków. Rządzenie bez zgody poddanych stało się bardzo trudne, a droga do przemiany rycerza w obywatela została otwarta.

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo