do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

Polskie środowiska niepodległościowe w okresie I wojny światowej były zasadniczo podzielone co do wyborów geopolitycznych, decydując się na poparcie odmiennych mocarstw europejskich w tym konflikcie. Roman Dmowski, lider Narodowej Demokracji, przed wybuchem wojny był zwolennikiem zabiegania o autonomię w ramach Cesarstwa Rosyjskiego, a zatem w chwili wybuchu wojny opowiedział się za Ententą: sojuszem Rosji, Francji oraz Wielkiej Brytanii. W przeciwieństwie do niego Józef Piłsudski, lider niepodległościowych środowisk lewicowych, postawił na Państwa Centralne, działając u boku Austro-Węgier.

Narodowcy wraz z środowiskami konserwatywnymi reprezentującymi opcję prorosyjską, w Warszawie w listopadzie 1914 r. powołali Komitet Narodowy Polski, który nawoływał przede wszystkim do walki z Niemcami, których uznano za najważniejszych wrogów Polski. KNP próbował utworzyć niezależne wojsko polskie, tzw. Legion Puławski, jednak przedsięwzięcie to nie udało się z powodu braku zaangażowania władz rosyjskich, które jedynie ograniczyły się do ogólnikowych deklaracji w sprawie przyszłego zjednoczenia ziem polskich.

W kolejnym roku ofensywa niemiecka doprowadziła do zajęcia Warszawy przez Niemców. Wobec takiej sytuacji środowisko KNP zdecydowało się na przeniesienie się do Rosji. Od 1916 r., wobec słabnięcia Rosji, Dmowski uznał, że należy skupić się na zachodnich sojusznikach i we Francji oraz Wielkiej Brytanii rozpoczął kampanię na rzecz odbudowy niepodległej Polski.

Po rewolucji lutowej w Rosji Dmowski wraz z współpracownikami i sojusznikami 15 sierpnia 1917 r. w Lozannie utworzyli nowy Komitet Narodowy Polski, na czele którego stanął sam Dmowski. Innymi jego członkami byli konserwatysta Erazm Piltz czy hrabia Maurycy Zamoyski, jeden z najbogatszych Polaków, z którego pieniędzy była finansowana działalność organizacji. Innym istotnym jego członkiem był pianista i późniejszy premier Polski Ignacy Jan Paderewski, pracujący na rzecz rodaków w Stanach Zjednoczonych.

Komitet Narodowy Polski stał się ciałem uznawanym przez państwa Ententy za politycznego partnera i przedstawiciela Polaków w relacjach międzynarodowych.  Z inicjatywy Komitetu m.in. została utworzona Armia Polska we Francji, licząca ok. 100 tys. żołnierzy, z gen. Józefem Hallerem na czele, nazywana od kolorów mundurów Błękitną Armią. Jesienią 1918 roku za pośrednictwem Komitetu Piłsudski jako Naczelnik Państwa uzyskał międzynarodowe uznanie dla odbudowywanego państwa. Również na bazie Komitetu, poszerzonego o przedstawicieli rządu w Warszawie, sformowana została delegacja polska na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 r.

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo