Artykuły henrykowskie

My, rady stanu, szlachta i rycerstwo Królestwa Polskiego, narodów tak polskiego, jako i litewskiego, niemniej z Rusi, Pruss, Żmudzi, Mazowsza, Inflant, tudzież ze wszystkich innych prowincyj i ziem do tej Rzeczypospolitej należących, to sobie głównie niniejszym pismem, czyli dyplomem zastrzegamy, aby przyszły nasz książę i pan świeżo przez nas obrany był obowiązanym dać nam przywilej, czyli pismo, przez które by niżej wyrażone artykuły, zawierające w sobie pewne nasze prawa i prerogatywy, zostały uznane i zatwierdzone, a to w sposób następujący:

Henryk z Bożej łaski król polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki pan, tudzież andegawski, Burbonu i Alvernii książę etc. Wiadomo czynimy niniejszym pismem, komu o tem wiedzieć należy, wszystkim w ogóle i każdemu z osobna, radom, senatorom, szlachcie i stanom Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rusi, Pruss, Mazowsza, Żmudzi, Wołynia, Podlasia i innych posiadłości,

[1] Iż za żywota naszego my i potomkowie nasi królowie polscy i ciż, wielkie książęta litewskie, ruskie, mazowieckie, żmudzkie, kijowskie, wołyńskie, inflanckie i innych państw, nie mamy mianować ani obierać jakiego składać żadnym sposobem ani kształtem wymyślonym króla, na państwo sukcesora naszego sadzać, a to dlatego, aby zawdy wiecznymi czasy po zejściu naszem i potomków naszych wolne obieranie zostawało wszem stanom koronnym; dla czego i tytułu dziedzica używać nie mamy ani potomkowie nasi królowie polscy.

[2] A iż w tej zacnej Koronie narodu polskiego i litewskiego, ruskiego, inflanckiego i innych, niemało jest różnowierstwa, przestrzegając na potem jakich sedycyj i tumultu, z tej przyczyny rozerwania albo niezgody w religii, warowali to sobie niektórzy obywatele Korony konfederacyą osobliwą, że w tej mierze w sprawie religii mają być w pokoju zachowani; którą my obiecujemy trzymać w pokoju czasy wiecznymi.

[3] A w sprawach koronnych, które się dotykać będą osoby naszej i dostojeństwa naszego poselstw do krajów cudzych wysyłanych i cudzych także poselstw słuchania i odprawowania, wojsk jakich albo żołnierzów zbierania albo przyjmowania, my i potomkowie nasi nic zaczynać i czynić nie mamy bez rady rad koronnych obojga narodu, spraw sejmowi należących w niczem nie naruszając; a wszakoż te poselstwa, które by się Rzeczypospolitej nie dotykały, a mogły być wedle ich czasów i potrzeb odprawowane, tedy mamy i będziemy mogli zawsze odprawować, za wiadomością panów rad koronnych obojga narodu, którzy przy nas mieszkać będą.

[4] O wojnie albo ruszeniu pospolitem nic zaczynać nie mamy mimo pozwolenie sejmowe wszech stanów ani za granice koronne obojga narodu rycerstwa koronnego wojennym obyczajem wywodzić żadnym obyczajem ani prośbą naszą królewską, ani płacenie pięciu grzywien od włóczni, my i potomkowie nasi królowie polscy nie mamy i słowem naszem królewskiem przyrzekamy. Wszakże jeślibyśmy za uchwałą sejmową ruszenie pospolite uczynili, jednak nie dłużej dzierżyć mamy poddanych naszych na miejscu tam, kędy im wiciami ostatecznymi, to jest listy wojennymi, czas i miejsce naznaczymy, jeno dwie niedzieli. A jeślibyśmy za pozwoleniem wszech stanów za granice poddane swe wywieść chcieli, a oni nam tego dobrowolnie pozwolili, tedy na każdego z osobna jezdnego żadnej osoby nie wyjmując, tamże szlachcica pieszego wojnie służyć powinnego, powinniśmy im dać niż się z granicy ruszymy po piąci grzywien. A nie mamy ich dłużej trzymać na żołdzie tych pięciu grzywien jedno ćwierć roku, rozdziału żadnego na części wojsk tak wielkiego, jak małego między niemi nie czyniąc. A jeślibyśmy ich do dwu niedziel nie ruszyli za granicę, tedy przy nas dłużej trwać nie będą powinni. A czasu wojny powinni będziemy potrzeby wszystkie kosztem swym odprawować, jako działa, prochy, puszkarze, draby i straż wszelką.

[5] Granicy koronnej obojga narodu i wszystkich państw do Korony należących od wtargnienia nieprzyjaciela wszelkiego obronę odprawować nakładem naszym winni i powinni będziemy i potomkowie nasi, ostawując czwartą w mocy wedle statutu polskiego.

[6] Co się też to przytrafiać może, iż między tak wiele senatorów sentencye, zdania i rozumienia mogą być różne i nie na wszem zawdy zgodne w sprawach wszelakich, przeto my i potomkowie nasi władzą swą nic konkludować nie mamy, ale się co pilniej starać, abyśmy wszystkie do jednej przywieść mogli, uważając wszystkie wywody i które by się z prawem i wolnościami pospolitemi i z większym pożytkiem Rzeczypospolitej pokazały, a które by prawom i wolnościom i swobodom wszystkim państwom nadanym przeciwne nie byli. A jeślibyśmy ich do jednej a zgodnej sentencyi przywieść nie mogli, tedy przy tych konkluzyanasza zostawać ma, którzy by się najbliżej ku wolnościom, prawom, zwyczajom, wedle praw każdej ziemi i dobrego Rzeczypospolitej, skłaniali, oprócz spraw sejmowych, które się zwykłym obyczajem z wiadomością i przyzwoleniem wszech stanów odprawować mają.

[7] Gdyż jest to rzecz pewna i dostateczna, iż sama osoba królewska tak wielkich państw królestwa tego wszystkim sprawom zdołać nie może, zaczem by w nierząd, w niebezpieczeństwo Korona przyjść mogła; przeto ustawiamy i za wieczne prawo mieć chcemy, aby każdego sejmu walnego naznaczeni i mianowani byli z rad koronnych osób 16 tak z Polski, jako i z Litwy i innych państw do Korony należących, z wiadomością wszech stanów, ku innym urzędnikom koronnym polskim i litewskim, którzy by u nas ustawicznie byli, przestrzegając osoby dostojeństwa naszego i wolności pospolitej, bez której rady i wiadomości nic my i potomkowie nasi czynić nie mamy ani będziemy mogli w sprawach potocznych (nie wzruszając nic sejmowych); a ci panowie będą powinni przestrzegać, aby we wszystkich sprawach nic się nie działo przeciw powadze naszej i przeciw prawu pospolitemu, z czego będą potem powinni sprawę dawać na sejmie walnym blisko przyszłym; a wszakże każdemu z panów rad, senatorów przyjechać do nas ilekroć który zraczy, obecnie mieszkać wolno ma być, i do tej sprawy i do każdej innej jako rady przypuszczamy, i owszem radzić i wiedzieć powinni będą, także ci deputaci nic przed żadnym z tych mieć nie będą więcej, okrom tego, że już oni do czasu swego obecnie pewnie będą mieszkać przy nas, nic nie zachowując zwyczaju starego opisowania listy naszymi do rad nieobecnych, gdy się co takiego przytrafi.

[8] Naznaczenie tych senatorów na sejmie ma być zaraz osób 16, na każde pół roku cztery: jeden z biskupów, drugi z wojewodów a dwa z kasztelanów; a ma iść koleją jako w radzie siedzą. A jeśli który swej kolei dostać nie chciał albo przez jaką prawną przeszkodę nie mógł, aby się zaraz tamże na sejmie opowiedział, a inszy z porządku na jego miejsce naznaczony był. A ci mają mieć opatrzenie ze skarbu naszego i potomków naszych: inni biskupi z ruskich krajów i świeckiego stanu senatorowie każdy na swe pół roka po pięćset złotych; a panowie duchowni krajów polskich tego nie potrzebują, gdyż są dobrze opatrzeni.

[9] Sejm walny koronny we dwie lecie nadalej być ma składan, a gdzie by tego była pilna a gwałtowna potrzeba Rzeczypospolitej, tedy za radą panów rad obojga państwa jako czas i potrzeba Rzeczypospolitej przynosić będzie, powinni go składać będziem, a dłużej go dzierżyć nie mamy, najdalej do sześciu niedziel. A przed takowemi sejmy w Polsce wedle zwyczaju, a w Litwie wedle Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego sejmiki powiatowe być mają, jako w Kole i w Korczynie sejmik sławny bywa, także w Litwie i w Wołkowysku główny sejmik być ma; na które sejmiki przez posły swe potrzeby przypadłe zwykłym obyczajem oznajmiać mają.

[10] Obiecujemy też słowem swem królewskiem, iż my i potomkowie nasi sygnetu żadnego używać nie mamy ani pieczęci osobnej w sprawach Rzeczypospolitej należących, tak wewnątrz, jako i zewnątrz, jedno koronnych pieczęci, które przy kancellaryach i podkanclerzach są tak polskich, jako i litewskich.

[11] Urzędy koronne obojga narodu w cale zachowane być mają, także i dworskich urzędów mieszać i zatłumiać nie mamy; ale owszem ludziom statecznym, godnym i zasłużonym obojga narodu a nie obcym, gdybykolwiek wakowały, powinni będą dawać.

[12] Aby wątpliwość żadna około gruntów szlacheckich nie była, wolne zawdy ze wszemi pożytkami, które by się kolwiek na ich grunciech pokazowały, też i kruszce wszelakie i okna solowe zostawiać mają, i my, i potomkowie nasi, przekazywać im nie mamy wolnego używania wiecznemi czasy.

[13] Także obiecujemy, iż wykładów nie przypuszczamy ani wywodów żadnych z prawa obcego, aby daniny przodków naszych, prawem dziedzicznem nadanych, miały być jako nic poczytane, tylko na których by stało mianowicie, że są nadane prawem feudalnym.

[14] Starostowie pograniczni i sądowi zamków i miast głównych, także i miasta główne, które starostów nie mają, przysięgać Królestwu i królowi mają; w czasie bezkrólewia zamków i miast spuszczać nie mają ku szkodzie Rzplitej, i nikomu innemu, jeno królowi wolnie za zezwoleniem wszech obranemu i koronowanemu pod utraceniem gardł, poczciwości i majętności.

[15] Korona Królestwa Polskiego ma być w koronnym skarbie krakowskim chowana przez pana podskarbiego koronnego, za pieczęciami i kluczmi senatorów tych i kasztelana krakowskiego i trockiego, którzy otwarzać nie mają, jeno za zezwoleniem spólnym wszech rad koronnych i stanów. A wszakoż w niebytności którego z nich przez chorobę albo prawną przeszkodę, przekazać nie mają ku szkodzie Rzplitej spólnego zwolenia; owszem nieobecny za obwieszczeniem tych senatorów powinien ma być także klucz swój do innych koleg posłać. A jeśliby którego śmierć zaszła z nich, tedy im kolegowie niniejszym moc mają zamek tego otworzyć, pieczęć odwrzec.

[16] Sprawiedliwość pospolitą sądową kraje Korony Polskiej niektóre sobie zezwoliły, ujmując ją z osoby królewskiej; czego my im pozwalamy i hamować nie mamy z tym dokładem, iż innym, którzy by chcieli u siebie postanowić wolno być ma zawdy, a poprawa ma być wolna za spólnym ich zezwoleniem. I jeśliby się im zasię ją na osobę królewską włożyć zdało, tedy ją powinni będziem na się włożyć my i potomkowie nasi. Także też panowie radni, wszystkie stany Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziemi kijowskiej, podolskiej, wołyńskiej, jarosławskiej, bracławskiej, które się sadzą prawem litewskiem, tymże sposobem postanowili je do sejmu przyszłego na koronacyą naszę złożonego, spraw swych poprawić, a obyczaj sprawiedliwości między sobą postanowić, i jako się oni między sobą postanowią i na co się większa część tych, którzy się prawem litewskim sądzą, to my wszystko przy koronacyi naszej poprzysiąc powinni będziemy, i napotem także spraw swych i sądów poprawować im zawdy wolno będzie.

[17] Osobliwie to warujemy, iż podatków ani poborów żadnych w imionach naszych królewskich i rad duchownych, także ceł nowych miast naszych w Polsce i Wielkim Księstwie Litewskim i we wszystkich ziemiach naszych do Korony należących składać i postanawiać nie mamy, bez zwolenia wszech stanów na sejmie walnym, ani też monopola rzeczy tych, które z państw koronnych tak polskich, jako litewskich pochodzą, ustawiać i dopuszczać nie mamy.

[18] A iż na małżeństwie naszem wiele Rzplitej należy, tedy obiecujemy i przyrzekamy za się i za potomki nasze, króle polskie, nigdy nie stanowić ani przedsiębrać około małżeństw naszych mimo wiadomości i przyzwolenia rad koronnych obojga narodu, a okrom takich przyczyn, które pismem i słowem Bożym są wyrażone, żadnych okazyi do mieszkania pewnego w małżeństwie albo do rozwodu szukać sobie nie będziemy.

[19] Kondycje wszystkie, przez posły króla jegomości francuskiego brata naszego imieniem naszem podane i umocnione, wypełnić wszystkim będziemy powinni i słowem naszem królewskiem przyrzekamy.

[20] To wszystko, co by jednokolwiek jeszcze wolności i praw swych stany koronnego obojego narodu nam przy koronacyi podali, przyjmujem i przyjąć mamy, poprzysiąc i utwierdzić i na potomne czasy wiecznie trzymać, wypełniać powinni jesteśmy i obiecujemy pod wiarą i przysięgą naszą, jako słowem naszem, przyrzekamy, utwierdzamy, umacniamy, na wieczne czasy.

[21] A jeślibyśmy (czego Boże uchowaj) co przeciw prawom, wolnościom, artykułom, kondycyom, wykroczyli, albo czego nie wypełnili, tedy obywatele koronni obojga narodu od posłuszeństwa i wiary nam powinnej wolne czyniemy i panowania.

Stanowiono i pisano to wszystko przez rady koronne obojga narodu rycerstwo i stany wszech państw do Korony należących, na sejmie elekcyjnym pospolitym pod Warszawą, przy wsi Kamieniu, dnia dwunastego miesiąca maja roku Bożego 1573.

Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795. Wybór źródeł , red. S. Godek, M Wilczek-Karczewska, Warszawa 2006, s. 93–97.

We, the Councils of the state, the gentry, and the knighthood of the Kingdom of Poland, of the Polish as well as the Lithuanian nation, no less from Ruthenia, Prussia, Samogitia, Masovia, Livonia, and also from all the other provinces and lands belonging to this our Rzeczpospolita [Commonwealth], by means of this present document, that is, diploma, this do stipulate, so that our future Prince and Lord newly-elected by us be under obligation to give us a privilege, that is, a document, by which the Articles expressed here below, containing certain rights and prerogatives of ours, shall be acknowledged and endorsed, and this in the following manner:

Henry, by grace of God the King of Poland, Grand Duke of Lithuania, Lord of Ruthenia, Prussia, Masovia, Samogitia, as well as Duke of Anjou, Bourbon, and Auvergne, etc. We make it known by means of this present document, to whomever it be due to know, to all in general and each singularly, to the Councils and the Senators, the gentry and the estates of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, of Ruthenia, Prussia, Masovia, Samogitia, Volhynia, Podlachia, and to the other realms:

[1] That during our lifetime, we and our descendants the Kings of Poland, and those very same Grand Dukes of Lithuania, Ruthenia, Masovia, Samogitia, Kiev, Volhynia, Livonia, and of the other States, shall not nominate, or elect, or present in any shape or form no matter how conceived, a king, and place him as our successor upon the State, and this for the reason that always and for time eternal after our demise, and of our descendants, the free election [of the monarch] may remain with all the Estates of the Crown; for which reason we are not to use the title of heir, nor shall our descendants, to the kings of Poland.

[2] And since in this worthy Crown of the Polish and Lithuanian nation, of the Ruthenian, Livonian, and other nations, there is no small amount of heterodoxy, certain citizens of the Crown, mindful of the threat of seditions and tumults that may give rise to schism or discord in religion, have stipulated among themselves by a singular Confederation that in this respect, as concerns religion, they should be preserved in peace. This [Confederation] we promise to uphold in peace, for time eternal.

[3] And in matters of the Crown that should touch upon our a person and our eminence, the sending of legations to foreign countries, and the hearing and dismissing of foreign legations, also the gathering or accepting of certain armies and soldiers, we and our descendants are to commence no such thing, or do so, without being counselled by the Crown Councils of both the nations, violating in no wise matters belonging to the Sejm. However, those legations which would not touch upon the Rzeczpospolita, and might be dismissed according to their time and needs, we shall and will be able always to dismiss, upon notification to the Lords of the Crown Councils of both the nations, who will be abiding amongst us.

[4] As regards war or a levée en masse, we are not to commence anything without the Sejm’s consent from all the Estates, nor are we and our descendants the Kings of Poland to lead the Crown Knighthood beyond the Crown borders of both the nations as war-time custom has it, nor by any custom whatsoever, nor by our Royal request, nor by payment of five grzywnas per spear. And this we hereby swear by our solemn word. For if under a Sejm resolution we raise a levée en masse, we should not command our subjects at the place whereto, by means of the general call-to-arms, that is, war-letters, we have marked the time and place, longer than but two weeks. And if we, with consent of all the Estates, be willing to lead our subjects beyond the borders, and they having voluntarily consented with us to do so: then, per each of the mounted knights separately, no person excluded, including dismounted gentrymen under the duty to serve at war, we shall give them prior to our setting-off from the borders five grzywnas each. And we are not to keep them in the pay of these five grzywnas otherwise than for a quarter-year, nor shall we divide these forces into parts, whether large or small. And if we have not moved them beyond the borders within two weeks, then they shall no longer be obliged to stand by us any longer. And in the time of war, we shall render all needs satisfied at our own cost, such as cannons, gun-powder, gun-smiths, infantrymen, and guards of all sorts.

[5] The Crown frontiers of both the nations and of all the States belonging to the Crown, obliged we are and shall remain, and so too our descendants, to provide with defence against the incursion of any enemy, bearing the expenditure upon ourselves, and keeping the quarter in force according to the Polish statute.

[6] What moreover may also occur, is that amongst so many Senators there will be statements, opinions, and understandings that might vary, rather than being concordant in everything and always. Therefore, we and our descendants are not to establish anything on our own authority, but instead are most diligently to endeavour that we bring all into unison, considering all the arguments which prove to be in accord with the law, and common liberties, and for the greater benefit of the Rzeczpospolita, and [discarding those] which do not prove to be in accord with the freedoms, laws, and liberties as bestowed to all the States. And if we be unable to bring all to a single and concordant opinion, then our conclusion shall be that which most adheres to the liberties, laws, and customs, according to the laws of every land and the good of the Rzeczpospolita, save for the matters of the Sejm, which are to be settled by way of regular custom, to the knowledge and permission of all the Estates.

[7] As it is a certain and well-proven thing that the person of the king alone cannot be equal to all the affairs occurring within the great states of this Kingdom, whereby the Crown might succumb to lawlessness and peril; therefore, we hereby establish, and will it to be everlasting law, that for each General Sejm, instituted and nominated be sixteen persons from the Councils of the Crown, from Poland as well as from Lithuania and the other states belonging to the Crown, this being conveyed to all the estates, to the other Crown officials, Polish and Lithuanian alike, who would continually be with us, honouring the person of our majesty and common liberty, without the counsel and advice of whom we and our descendants are to do nothing, nor shall we do so in regular matters (violating nothing due to the Sejm); and these lords shall be obliged to safeguard that nothing, in all the affairs, may occur contrary to our dignity, and against the common law: in respect whereof they shall afterwards respond at the General Sejm soon to come; and, nevertheless, every one of the Lords of the Councils, the Senators, whenever whoever of them deigns arrive at our locality, he shall be allowed to dwell thereat, and as the Councils we admit them to this matter and to every other one, and about everything shall they deliberate and be aware: also, these deputies shall have nothing more than any others, except that until their time comes, they shall safely be dwelling amongst us, without preserving the old custom of describing by our letters to the absent Councils whenever some like thing has occurred.

[8] The designation of these Senators at the Sejm is to include 16 persons concurrently, four for each half-year: one from the Bishops, the other from the Voivodes, and two from the Castellans; in the order that they sit at the Council. And should any of them be unwilling to take his turn, or may not do so because of an impediment of a legal nature, let him readily announce this at that same Sejm, that another one be appointed in his stead. And these shall be provided for from our treasury and that of our descendants: the other bishops from the Ruthenian countries, and other senators of the secular estate, shall each receive for his half-year five-hundred złoties; whereas the lords clerical of the Polish countries need this not, for they are well-provided for.

[9] The General Sejm of the Crown is to be convened within two years at the furthest, and wherever there be urgent and dire need of this for the Rzeczpospolita, then upon the advice of the Lords of both the states, as the time and need of the Rzeczpospolita may require, we shall therefore convene it, and shall conduct it no longer than up to six Sundays at the furthest. And, prior to any such Sejm in Poland, in accordance with custom, and in Lithuania, in accordance with the Statute of the Grand Duchy of Lithuania, the sejmiks [lit. ‘little sejms’, i.e., dietines] of the poviats [i.e., districts] shall be held, as the famous sejmik is at times in Koło and in Korczyn, and a grand sejmik must be held also in Lithuania and in Wołkowysk; for which the sejmiks, through their deputies, shall be obliged to notify, by the ordinary custom, of the urgencies occurring.

[10] We also promise by our solemn word that we and our descendants shall not use any signet-ring nor any individual seal in matters resting with the Rzeczpospolita, whether within or without, as the only [valid such] are the Crown seals that are with the chancellories and the vice-chancellors, Polish as well as Lithuanian.

[11] The crown offices of both the nations must be preserved in entirety, thus we shall neither obstruct nor repress the courtly offices; but indeed, to solid and worthy people of merit, of both the nations, and not to foreigners, shall [such offices] be given whenever they are vacant.

[12] So that there be no doubt whatsoever concerning the gentry’s lands, they must always remain free, with all the benefits which might ever emerge in those lands, as shall their ores of all sorts, and salt orifices, and we, and our descendants, shall not forbid their free use for time eternal.

[13] We also promise that we shall not admit any exposition or argument from an alien law so that the tributes from our ancestors’ estates, bestowed under hereditary law, might be considered as naught; for so it is that they were expressly bestowed under feudal law.

[14] The starostas [i.e., sheriffs] of frontier and court castles and of the main cities, and also those main cities that have no starosta, are to swear to the Kingdom and the King; that during any interregnum they shall not discharge the castles and cities to the detriment of the Rzeczpospolita, and to none other than the King who has been freely, and upon the consent of all, elected and crowned, on pain of death and loss of noble rank and property.

[15] The Crown of the Kingdom of Poland must be kept at the Crown treasury in Cracow by the Lord Treasurer of the Crown, under the seals and keys of the senators and the Castellan of Cracow and of Troki, who shall not open it, unless upon joint consent of all the Councils of the Crown, and the Estates. However, in absence of any one of them, by malady or another legal impediment, they shall not convey any joint permission to the detriment of the Rzeczpospolita; the person absent, indeed, having duly informed the senators, is obliged to send his key to the other colleagues. Should anyone happen to be taken by death, then his colleagues have the power to open his lock and break the seal.

[16] Certain countries of the Crown of Poland have ascribed common judicial justice to themselves, taking it from the royal person; which we permit them to do, and shall not inhibit, with the addition that others who should also will to so establish at their place, are always to be permitted, and this amendment must be free upon their joint permission. And, should they wish to have it placed upon our royal person, then we shall place it upon ourselves, we and our descendants. And similarly, also the Lords Councils, and all the estates of the Grand Duchy of Lithuania, and of the Land of Kiev, Podolia, Volhynia, Yaroslav, Bratslav, which hold justice under Lithuanian law, have thus resolved, in this same manner, that until the future Sejm be convened for our coronation, they shall amend their laws and decide between themselves the custom of justice, and how they may between themselves resolve matters, and what a major part of those holding justice under Lithuanian law will consent to – all this we shall have sworn at our Coronation, and thereafter they shall also be allowed, forever, to amend their laws and courts.

[17] We stipulate, in particular, that we shall not raise or establish any taxes whatsoever, nor collections upon our royal names, and of the clerical councils, also new custom-duties on our cities, in Poland and in the Grand Duchy of Lithuania, and in all our Lands belonging to the Crown, unless with the consent from all the Estates at the General Sejm; neither shall we establish or admit the monopolies on these things which come from the states of the Crown, both Polish as well as Lithuanian ones.

[18] And, since there is much that is conditional upon our marriage for the good of the Rzeczpospolita, we hereby promise and pledge, for ourselves and for our descendants, the Kings of Poland, never to ordain or undertake anything concerning our marriages, against the notice and assent of the Crown Councils of both nations, and, apart from such reasons which are expressed by Scripture and the word of God, we shall seek no opportunities for living outside marriage, or for divorce, whatsoever.

[19] All of the conditions, proposed and strengthened in our name, by the envoys of His Majesty the French King, we shall all fulfill and do solemnly vow to uphold.

[20] All of what might else ever be proposed to us upon the coronation, of their liberties and rights, by the Crown Estates of both the nations, we do accept and are obliged to accept, and to vow, confirm, and hold eternally for time evermore, we are obliged to fulfill and do vouchsafe, upon our faith and our oath, on our word, and do promise, and confirm, for time eternal.

[21] And should we (God forbid) trespass against the laws, liberties, articles, or conditions, or fail to fulfill them, then we shall render free the Crown citizens of both the nations from the obedience and loyalty owed to us.

All this has been ordained and written by the Councils of the Crown of both the nations, the Knighthood and the Estates of all the States belonging to the Crown, at the General Sejm of Elections, near Warsaw, in the village of Kamień, on the twelfth day of the month of May, in the year of our Lord 1573.

Translated © by Tristan Korecki, Philip Earl Steele