do 1370

1371 – 1572

1918-1939

PRL

1944-1989

Współczesna Polska

od 1989

1573

Akt konfederacji generalnej warszawskiej

Kontekst historyczny

Akt konfederacji generalnej warszawskiej został przyjęty 28 stycznia 1573 roku na poprzedzającym pierwszą wolną elekcję sejmie konwokacyjnym, zwołanym w Warszawie po bezpotomnej śmierci króla Zygmunta Augusta w celu ustalenia zasad elekcji monarchy, dokonania przeglądu ustroju Rzeczypospolitej i ustalenia zasad jego ewentualnych zmian.

W sygnowanym licznymi pieczęciami uroczystym dokumencie jego sygnatariusze uregulowali najbardziej palące kwestie. Jedną z nich jest zawarta w punktach 3 i 4 gwarancja zachowania pokoju pomiędzy wyznawcami różnych reprezentowanych w Rzeczypospolitej wyznań. Sygnatariusze zobowiązali się wzajemnie do sprzeciwienia się ewentualnym próbom zainicjowania prześladowań na tle religijnym. Zaznaczono przy tym, że kwestie religijne nie mogą stać się pretekstem do podważenia ustroju społecznego.

Istotne znaczenie dla genezy tego postanowienia miał fakt, że wśród kandydatów do tronu po śmierci Zygmunta Augusta ważne miejsce zajmował francuski królewicz Henryk Walezy, którego oskarżano o bezpośredni udział w rzezi francuskich hugenotów w czasie nocy św. Bartłomieja w Paryżu (23–24 sierpnia 1572). Zgodnie z postanowieniem dokumentu, polskie poselstwo, które udało się do Francji po elekcji Henryka na tron Rzeczypospolitej, zażądało od elekta złożenia uroczystej przysięgi dochowania zasad konfederacji warszawskiej. Henryk złożył ją w katedrze Notre Dame.

O tym, że postanowienia konfederacji warszawskiej miały obowiązywać na stałe, a nie tylko w okresie bezkrólewia i panowania Henryka Walezego, świadczy wpisanie wolności wyznania do Artykułów Henrykowskich.

Dokument w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych

Treść dokumentu

jPaginate.js - Demo